W. Govaerts & Co en Landschap de Liereman voerden in de periode 2021-2023 het project “Samenwerking met Natuurgebied als kwalitatief Productiesysteem voor een biologisch melkveebedrijf: meerwaarde voor beide partijen” uit. In het project werd een samenwerking tussen het biologisch melkveebedrijf De Witte Liereman uit Oud-Turnhout en het natuurgebied Landschap De Liereman geëvalueerd rond het telen van een gras-klaver-kruidenmengsel op gronden in transitie van landbouw- naar natuurbestemming.

Bij de transitie van landbouwgronden naar natuurgronden moet de bodem verschraald, ook wel “uitgemijnd” worden om terug te keren naar een natuurlijke bodemsamenstelling op vlak van mineralenprofiel. Specifiek hier was de grote hoeveelheid fosfor aanwezig in de bodem een aandachtspunt. Een kruidenmengsel werd geselecteerd naar opbrengstpotentieel en waarde als voedergewas voor het vee, alsmede naar potentieel ecologische waarde en diversiteit. Er werd gekozen voor een mengsel van veldbeemd, rietzwenkgras, wilde chicorei, smalle wegebree, duizendblad, witte klaver, rode klaver en luzerne, aangevuld met haver als dekvrucht. Dergelijk gewas heeft vele (vermeende) voordelen op landbouwkundig en ecologisch vlak:

• het is relatief droogtebestendig
• kent andere of meer geconcentreerde mineralenprofielen
• heeft d.m.v. secundaire metabolieten impact op maagdarmparasieten, methaanuitstoot in het vee en stikstofefficiëntie
• kan bodemleven stimuleren, verbetert de bodemstructuur en organische stofgehalte
• kan als voedselgewas dienen voor insecten

Opbrengstmonitoring in 2022 toonde aan dat het gewas significant potentieel had als ruwvoergewas voor de biologische melkveehouderij. Hoewel 2022 een erg droog jaar was, werd er toch een jaaropbrengst van ± 9,5 ton droge stof per ha opgemeten op de betere (vochtigere) delen van het perceel. We besluiten dat het gewas een relatief groot opbrengstpotentieel heeft onder de juiste omstandigheden. De aanwezigheid van luzerne, witte- en rode klaver in het mengsel maakt het verkregen product relatief eiwitrijk. Aanwezige kruiden als chicorei en smalle wegebree vertonen geen noemenswaardig hoge voederwaarden.

De invloed van rantsoen op de methaanuitstoot van vee krijgt de laatste tijd meer aandacht, waarbij onderzocht wordt of bepaalde voedermiddelen bij vertering minder methaanproductie opleveren. Voor twee kruiden in het mengsel werd in vitro de impact op de methaanproductie ingeschat. Een significante daling van de methaanuitstoot van 15% werd bekomen bij een rantsoen bestaande uit 100% wilde chicorei. Geen significant effect werd waargenomen voor smalle wegebree. Verder onderzoek naar deze effecten is nodig.

Vrijwilligers monitorden insectenpopulaties en biodiversiteit in de flora aanwezig op het projectperceel en een nabijgelegen heideschraal graslandperceel als controleperceel. Op vlak van flora werden hoofdzakelijk de ingezaaide planten teruggevonden, wat geen sterk voordeel voor de biodiversiteit opleverde. Verschillende insecten die nieuw waren voor het natuurgebied werden teruggevonden op het projectperceel. Op vlak van aantal aanwezige insecten en het aantal getelde soorten evenaarde of overtrof het projectperceel het controleperceel wanneer het gewas in een volwassen stadium verkeerde. Verwacht wordt dat kort na het maaien de ecologische waarde van het gewas tijdelijk terugvalt.

Traditioneel wordt van kruiden ten opzichte van grassen verwacht dat zij een ander en/of meer geconcentreerd mineralenprofiel kunnen aanbieden als voedergewas. Vooral in de biologische veehouderij is het aanleveren van voldoende mineralen en het vermijden van supplementering van dergelijke mineralen belangrijk. Het kruidenmengsel lijkt in staat te zijn relatief veel mineralen aan te leveren in vergelijking met traditionele voedermiddelen, al is de invloed van de samenstelling van de bodem naar mineralen sterk merkbaar in het geoogst gewas. De aanwezigheid van vlinderbloemigen is onmisbaar om de nodige stikstof aan te leveren voor een competitieve oogst en een snellere uitmijning van de bodem. Het verschralen van de bodem door het betelen met dergelijk mengsel zou in dit geval verschillende decennia in beslag nemen.

Meer info?
wim@wimgovaertsenco.be