In het demonstratieproject ‘Bio bemestingspraktijk borgt goede waterkwaliteit’ willen we bioboeren handvaten bieden om de stikstofefficiëntie van hun bedrijfssysteem verder te optimaliseren. Dit levert als dubbele win zowel een stabielere opbrengst als een lager nitraatstikstofresidu in het najaar. Een proef in aardbeien met het ras Joly demonstreerde een opvallend resultaat. Wanneer in het najaar een worteldoek vervangen werd door een groenbemester beïnvloedde dit sterk de stikstofdynamiek. Daartegenover had fertigeren in plaats van een voorraadbemesting met stalmest en beendermeel maar een kleine impact op de stikstofdynamiek.

Effect van teelthandelingen op N in bodem

Teelthandelingen kunnen een groot effect hebben op de stikstofdynamiek van percelen, zowel op korte als lange termijn. Tijdens dit project werden vier teelthandelingen geselecteerd die een effect kunnen hebben op de aanwezige stikstofhoeveelheid in de bodem.

1. Voorraadbemesting voor aanplant: Hierbij werd 24 ton/ha runderstalmest (192 kg Ntot/ha) en 600 kg/ha beendermeel (36 kg N/ha) gebruikt
2. Fertigatie net voor de bloeiperiode: Bemesting werd toegediend via fertigatie op vijf verschillende tijdstippen tussen 22 maart en 5 april, met een totale aanlevering van 28 kg N/ha.
3. Inzaaien van een groenbemestermengsel na aanplant: Het mengsel Terralife Solanum Organic werd hiervoor gebruikt.
4. Gebruik van antiworteldoek: Dit wordt standaard toegepast om onkruidgroei te voorkomen.

De voorteelt was een driejarige grasklaver, die in juli 2023 werd gescheurd. De grasklaver heeft een potentieel van 46.8 kg N/ha vrij te stellen tijdens de afbraak. De helft van het perceel werd bemest met runderstalmest en beendermeel, terwijl de andere helft in het voorjaar werd bemest via fertigatie.

Groenbemestermengsel tegen uitspoeling

Na het trekken van de aardbeiruggen op 17 augustus 2023, werd op 28 augustus aangeplant met aardbeipluggen. Nadien werd op 8 september 2023 de helft van het perceel ingezaaid met de groenbemester Terralife Solanum Organic. De andere helft werd bedekt met antiworteldoek. Het doel van de groenbemester was om reststikstof op te nemen en uitspoeling tijdens de winter te voorkomen. Eind januari werd de vorstgevoelige groenbemester bedekt met antiworteldoek.

Na de oogst van de aardbeien werden op 10 juni de aardbeiplanten gerooid en op 12 juni werden op dezelfde ruggen Charentais meloenen van het ras Ocito aangeplant.

Effecten op stikstofdynamiek

Gedurende de teelt werden op verschillende tijdstippen nitraatstikstof analyses uitgevoerd. Deze tijdstippen werden zorgvuldig gekozen om een duidelijk effect van de verschillende teelthandelingen te kunnen vaststellen.

De resultaten toonden aan dat het gebruik van een groenbemester leidde tot een lager nitraatstikstofresidu in het najaar (-44%) en een hoger nitraatstikstofvoorraad in het voorjaar (+63%), net voor de aanvang van de pluk, vergeleken met antiworteldoek. Deze lagere stikstofhoeveelheid in het najaar na aanplant, hoofdzakelijk in de 0-30 cm laag, leidde waarschijnlijk tot een verlaagde vorming van vruchttakken, wat resulteerde in een lagere opbrengst. Naast een lagere stikstofbeschikbaarheid kan er mogelijk ook wat lichtconcurrentie hebben opgetreden tussen de groenbemester en de vorming van aardbei bloemtakken. Vooral bladramanas, met sterk ontwikkelde bladeren, vertoonde een krachtige groei vanaf half oktober. Daardoor is de verminderde bloemtakvorming misschien niet louter toe te schrijven aan een lagere stikstofbeschikbaarheid, maar wel volledig aan de aanwezigheid van de groenbemester.

De stikstof die de groenbemester gebruikt voor zijn groei in het najaar kan als concurrentie voor de vorming van bloemtakken gezien worden. In het voorjaar wordt bij de vertering van de groenbemester extra stikstof vrijgesteld, maar dit leidt niet tot een duidelijk hoger vruchtgewicht of een hogere biomassa van de bovengrondse plantendelen. De hogere opbrengst zonder groenbedekker geeft aan dat de stikstofbeschikbaarheid in het najaar meer bepalend is voor de opbrengst dan de stikstofbeschikbaarheid in het voorjaar. De hogere resterende stikstofwaarde bij het gebruik van groenbemesters in de zomer kan wel interessant zijn voor een vervolgteelt. Anderzijds wordt het organisch koolstofgehalte van de bodem ook verhoogd, wat bij gebruik van antiworteldoek niet het geval is. 

De verschillen in stikstofdynamiek tussen het gebruik van fertigatie in het voorjaar en voorraadbemesting met stalmest net voor het trekken van de ruggen waren eerder beperkt. Wanneer fertigatie vergeleken wordt met een voorraadbemesting, kan gesteld worden dat er ondanks het niet bemesten in het najaar toch nog voldoende stikstof uit de bodem wordt vrijgesteld door mineralisatie. Uit de nitraatstikstofresidu-analyses bleken de verschillen in het najaar vrij klein te zijn, wat dan ook maar tot een erg klein verschil leidde in bloemtakvorming. Door bemesting in het voorjaar via fertigatie, werden er net iets zwaardere vruchten bekomen en was de biomassa van de bovengrondse plantendelen net iets hoger. Deze beperkte verschillen zijn toch opmerkelijk aangezien het verschil in stikstof input tussen voorraadbemesting en fertigatie aanzienlijk is (228 kg N per ha via de voorraadbemesting versus 28 kg N via fertigatie). Dit zal hoogst waarschijnlijk wel een weerslag hebben op de bodem organische stofopbouw en het (toekomstig) stikstofleverend vermogen van de bodem.

Het gebruik van fertigatie of groenbemester ten opzichte van respectievelijk de normale toegepaste voorraadbemesting en antiworteldoek kan in sommige situaties nuttig zijn. Zeker als er aangeplant wordt op een perceel dat in het najaar makkelijk hoge nitraatstikstofresiduwaardes laat opmeten door een hoog N-mineralisatiepotentieel. Door de bodembewerking en het trekken van ruggen krijgt de mineralisatie een boost, wat in vele gevallen al voldoende kan zijn voor een goede bloemtakvorming. Voor percelen met een laag N-mineralisatiepotentieel kan het wel aangeraden zijn om te bemesten voor aanplant en wordt het afgeraden om een groenbemester in te zaaien tussen de ruggen.

Lees het volledige artikel met alle resultaten hier.

Meer info?
proefcentrum.pamel@vlaamsbrabant.be

www.vlaanderen.be/pdpo