De noodzakelijke stikstoftoevoer vormt een vaak een uitdaging in de biologische akkerbouw en groenteteelt. Vlinderbloemigen bieden mogelijks soelaas, want zij dragen bij aan de bodemvruchtbaarheid en de stikstofvoorziening. In het Interreg-project SymBIOse bekijken Vlaamse, Waalse en Franse partners gezamenlijk de teelttechnieken van vlinderbloemigen en hun plaats in de gewasrotatie. Ook wordt een oplossing gezocht om deze vlinderbloemigen een economische meerwaarde te geven. Op vrijdag 29 juni trapten ze het project af op een landbouwbedrijf in Rosières, Frankrijk. 

De beperking op het gebruik van kunstmeststoffen is goed voor de kwaliteit van het oppervlaktewater en de lucht. Maar het stelt de stikstoftoevoer, die noodzakelijk is in landbouwvoor een goede teelt, op de proef. Vlinderbloemigen introduceren in het teeltplan kan een oplossing bieden, want die leveren stikstof voor de volgteelten en dragen bij aan de bodemvruchtbaarheid. Zo vormen vlinderbloemigen een belangrijke hoeksteen in de duurzame ontwikkeling van de biologische landbouw. Ze kunnen de autonomie van landbouwbedrijven vrijwaren en de zorg voor waterbronnen ondersteunen. 

Ontwikkeling van een keten met vlinderbloemigen: een belangrijke uitdaging 

Dankzij hun voordelen voor landbouw en milieu zijn vlinderbloemigen de motor van biologische systemen. Maar de commercialisering en valorisatie van vlinderbloemigen blijkt op vandaag moeilijk te zijn. Een keten van biologische vlinderbloemigen ontwikkelen en structureren is moeilijk. Nochtans kan die keten een antwoord bieden op de vraag naar lokale plantaardige eiwitten voor zowel menselijk als dierlijk gebruik. 

Vandaag is soja de voornaamste bron van plantaardige eiwitten. De tropische plant is moeilijk te telen in West-Europa en wordt dan ook ingevoerd uit de VS en Brazilië. Omdat soja noodzakelijke aminozuren bevat voor varkens en kippen, laat de biologische regelgeving nog tot 2021 toe om maximaal 5 % conventionele voeders toe te voegen aan het rantsoen. Dat aandeel wordt doorgaans ingevuld met soja. De alternatieven voor de biologische plantaardige eiwitten beperkt, dus moet er een oplossing komen voor 2021. 

Grensoverschrijdende samenwerking met marktspelers 

Gelegen tussen de grootsteden Brussel, Rijsel en Parijs bieden de regio’s Vlaanderen, Wallonië en Noord-Frankrijk belangrijke ontwikkelingskansen voor de biolandbouwers en voor marktdeelnemers van de biologische keten. Omdat biologische vlinderbloemigen kunnen bijdragen aan een innovatief en duurzaam landbouwsysteem in de regio slaan onderzoeksinstellingen en adviseurs de handen in elkaar. 

Vlaamse partners Inagro, BioForum Vlaanderen en CCBT, Waalse partners CRA-W en Biowallonie en de Franse partners AgroTransfert, Université Picardie Jules Verne en Bio en Hauts-de-France werken grensoverschrijdend samen in het project “SymBIOse”. Ze onderzoeken gezamenlijk de mogelijkheid om met innovatieve technieken en kennisuitwisseling een nieuwe keten “biologische vlinderbloemigen” op te zetten. 

De uitwisseling van kennis en ervaring staat centraal. Zo wordt in een innovatief proefprogramma samen met landbouwers gezocht naar de teelttechnieken van vlinderbloemigen en hun plaats in de gewasrotatie. Tijdens jaarlijkse bezoeken en via video’s kunnen landbouwers en adviseurs ervaringen uitwisselen. Via rondetafelgesprekken met marktspelers willen de partners ook de grensoverschrijdende uitwisseling en transparantie in de keten bevorderen voor graan en eiwithoudende gewassen enerzijds en voor vollegrondsgroenten anderzijds. 

SymBIOse officieel van start op ontmoetingsdag voor landbouwers en overheden 

Landbouwers Guy en Sébastien Vanlerberghe in Rosières (Frankrijk) pasten vlinderbloemigen in hun teeltplan in bij de recente omschakeling naar bio. Op hun bedrijf liggen momenteel proeven aan met luzerne of mengteelten in openlucht, zoals linzen-spelt. Zo wordt in de praktijk nagegaan hoe teelten met een grote stikstofbehoefte de stikstof uit de voorteelten kunnen benutten. 

“Via deze proef leren we nieuwe teelttechnieken kennen in onze omschakeling naar bio”, vertelt Guy Vanlerberghe. “Maar er is meer. Zo is luzerne interessant om bodemverdichting tegen te gaan en om organische stikstof aan te brengen gedurende twee tot drie jaar. De uitdaging is om deze luzerne via nieuwe oogsttechnieken een meerwaarde te geven voor Linzen worden dan weer geteeld om te voldoen aan de vraag naar vlinderbloemigen voor de dierlijke voeding.,.” 

Het landbouwbedrijf van Guy en Sébastien vormde het decor voor een ontmoetingsdag voor landbouwers en lokale overheden op vrijdag 29 juni. De valorisatie van stikstof in biologische teeltsystemen stond er centraal. Naast de officiële lancering van het grensoverschrijdende Interregproject SymBIOse stonden thematische lezingen, proefveldbezoeken, machinedemonstraties, de voorstelling van innoverende technieken en het bezoek aan een biogas- en een drooginstallatie op het programma. 

“Luzerne is de soja van Europa” 

Bladachtige vlinderbloemigen kunnen gefractioneerd worden geoogst. De blaadjes van bladachtige vlinderbloemigen zijn rijk aan eiwitten en de stengels zitten boordevol vezels. Op de ontmoetingsdag lieten Guy en Sébastien de deelnemers kennismaken met een innovatieve techniek die op hun bedrijf uitgetest wordt: het drogen en ontbladeren van luzerne om het gewas te kunnen gebruiken in voeders van herbivoren en eenmagigen. Die innovatie kan de motor zijn om de biologische luzerneketen te ontwikkelen en de valorisatie te vergemakkelijken. 

“Voor mij is luzerne de soja van Europa”, vertelt Guy enthousiast. “Het is een miraculeuze plant, heel gemakkelijk biologisch te telen en tweemaal rijker aan plantaardige eiwitten dan soja. Maar er moet gezocht worden naar nieuwe pistes om luzerne te valoriseren, zowel voor menselijke toepassingen als voor de voeders van 100 % biologische eenmagige dieren.” 

De ontmoetingsdag was een eerste gelegenheid om kennis en ervaring uit te wisselen rond innovatie en verdere groei in het project. Gastheer Guy juicht de doelstellingen alvast sterk toe: “We staan aan het begin van de kennis die zal zorgen voor een schonere landbouw zonder input van stikstof. Het onderzoek maakt het ons mogelijk om te innoveren en vooruitgang te boeken”, klinkt het. 

Meer info?
Karel Dewaele (Inagro) of Paul Verbeke (BioForum)
Tel: +32 (0)9 51 27 32 58 (Karel) of 0497 42 93 68 (Paul)
E-mail: karel.dewaele@inagro.be of paul.verbeke@bioforumvl.be