Biologische landbouw heeft ontelbare voordelen voor natuur en maatschappij, maar te vaak worden die over het hoofd gezien. Dit artikel somt enkele voordelen van biologische landbouw op, waarbij ingezoomd wordt op de rol van wetenschap, consumenten en onderzoek & innovatie.

Omvorming van het landbouwsysteem

Ons landbouw- en voedselsysteem heeft dringend nood aan een transformatie om klimaatverandering tegen te gaan en de Sustainable Development Goals (SDGs) van de VN te kunnen halen. Daarom heeft de Europese Commissie verschillende beleidsmaatregelen opgezet om het Europese voedselsysteem duurzaam en klimaatneutraal te maken tegen 2050. De doelstellingen van de Europese Green Deal zijn ambitieus ingesteld, met o.a. de Farm to Fork en Biodiversiteit strategieën. 

Om eerlijke, gezonde en milieuvriendelijke voedselsystemen tot stand te brengen, streeft de Farm to Fork strategie er naar nutriëntenverliezen en het gebruik van chemische pesticiden beiden met 50% te reduceren, net als de verkoop van antibiotica voor landbouwdieren. Daarnaast heeft de Biodiversiteitsstrategie als doel om het aantal landschapselementen die verhoogde biodiversiteit veroorzaken te verhogen op ten minste 10% van het landbouwareaal⁵.

Tenslotte is er de doelstelling dat ten minste 25% van het Europese landbouwareaal tegen 2030 bio moet zijn, opgenomen in zowel de Farm-to-Fork als de Biodiversiteitsstrategie, wat aantoont dat de Europese Commissie biologische landbouw beschouwt als een belangrijk deel van de oplossing om de andere doelen te bereiken.

Foto: Bloemenrand voor nuttige insecten naast kolenperceel. Lukas Pfiffner, FiBL.

Worden de voordelen van biologische landbouw voldoende erkend?

Ondanks dat biologische landbouw het milieu beschermt en dat de biologische productiemethoden ondersteund worden door wetenschappelijk onderzoek, worden het potentieel en de productiviteit van de biologische sector frequent in vraag gesteld door meerdere politiekers en wetenschappers^3,10. Recent worden de verhoogde prijzen voor landbouwgrondstoffen als gevolg van de oorlog in Oekraïne gebruikt als argument om de doestellingen uit de Farm-to-Fork en Biodiversiteit strategieën op te geven. 

Dit toont aan dat de voordelen van biologische landbouw niet naar behoren worden erkend. Hoewel het milieuverantwoorde vorm van landbouw is die zorgt voor het behoud van natuurlijke hulpbronnen, en zich baseert op het principe van gesloten nutriëntenkringlopen, is er nog te weinig vertrouwen in de biologische landbouw¹⁴.

De rol van de wetenschap

Wetenschappelijke studies tonen aan dat biologische landbouw vele voordelen heeft tegenover gangbare landbouw. Biologische landbouw heeft in het bijzonder een meerwaarde in de volgende aspecten:
•    waterbehoud
•    biodiversiteit
•    bodemvruchtbaarheid
•    klimaatbescherming en -adaptatie
•    efficiënt gebruik van hulpbronnen
•    en dierenwelzijn¹⁰

Een review van meer dan 800 studies uitgevoerd in gematigde klimaten, toonde aan dat de diversiteit aan flora, vogels, insecten en spinnen consequent hoger is bij een biologisch beheer. Deze resultaten bevestigen dus de positieve impact van een biologisch aanpak op biodiversiteit¹³.

Het optimaliseren van het stikstof management is cruciaal om de bodemvruchtbaarheid te verbeteren en de negatieve milieu impact te verminderen. In Duitsland werd een vergelijking van stikstof input, stikstof output en de stikstofbalans gemaakt tussen 30 combinaties van gangbare en biologische landbouwbedrijven. In 90% van de vergelijkingen was de stikstof surplus lager in de biologische landbouwsystemen en ook de efficiëntie van het stikstofgebruik was beter voor de biologische bedrijven in 60% van de combinaties⁴. 

Het is significant bewezen dat de combinatie van organische meststoffen, compost en minder intensieve grondbewerking de bodemkwaliteit verbetert². In een lange termijnproef op biologisch beheerde kleibodems resulteerde verminderde bodembewerking in een hoger organisch koolstofgehalte, een hogere microbiële biomassa en microbiële activiteit vergeleken met ploegen⁷.

Op vlak van klimaatverandering kunnen biologische productiesystemen bijdragen aan een verminderde uitstoot van broeikasgassen, door de uitstoot van lachgas (N2O) - een broeikasgas met lange levensduur - met 40% per hectare te verminderen¹². In deze context toonde een andere veldproef in West-Europa aan dat biologische teeltpraktijken met verminderde bodembewerking het bodem organisch koolstofgehalte in de bovenste bodemlaag verhoogde met 20%, wat bijdraagt aan de koolstofsequestratie, het proces dat CO2 uit de atmosfeer haalt en het opslaat in de bodem⁶. 

Foto: Bioboer. Thomas Alföldi, FiBL.

De rol van productiviteit

De focus op productiviteit in het politieke debat negeert de grote positieve milieu impact van biologische landbouw⁸. Hoewel studies het gemiddelde opbrengstverschil tussen gangbare en biologische systemen in gematigde klimaatzones tussen de 20-25% schatten, verschillen deze inschattingen sterk afhankelijk van het gewas en de regio.

Anderzijds kan de biologische aanpak meer stabiele oogst voorzien dan gangbare productie. Nederlandse studies tonen aan dat het opbrengstverschil tussen biologische en gangbare landbouw vermindert doorheen de tijd omdat de bodemvruchtbaarheid verhoogt en het agro-ecosysteem meer stabiel wordt. Belangrijk om te vermelden is dat de productiviteit van biologische landbouw in het bijzonder opvalt bij extreme klimaatomstandigheden, zoals droogte en overstroming – die helaas meer en meer voorkomen – waar bio zowat 30% beter presteert dan gangbaar.

Tot slot kan de vermindering van de productiviteit beperkt worden door efficiënt nutriëntenmanagement, de implementatie van precisielandbouw en nieuwe digitale technologieën¹¹.

De rol van consumentengedrag

Een andere focus moet liggen op het beïnvloeden van consumentengedrag en het tegengaan van voedselverspilling doorheen de volledige voedselketen⁸. Het behouden van de huidige Farm to fork-doelstellingen zal voedselzekerheid bieden op lange termijn en tegelijk ook klimaatverandering en milieuvervuiling tegengaan¹.

Foto: Lokale biowinkel in Frick, Zwitserland. Thomas Alföldi, FiBL.

Wat hebben we nodig?

Onderzoek en innovatie zijn onmisbaar bij de ontwikkeling en implementatie van biologische concepten die onze voedselsystemen duurzamer maken en klaar voor de toekomst⁹. Kennis en oplossingen voor bio kunnen nuttig zijn voor de gehele landbouwsector en kunnen ook geïntegreerd worden in acties voor klimaat- en natuurbehoud. Om dit te bewerkstelligen hebben we sterke adviesdiensten nodig, met kennis over de biologische productiemethode. 

Om te concluderen kunnen we stellen dat biologische landbouw een belangrijke bijdrage levert aan duurzame voedselsystemen en een belangrijke rol zal blijven spelen in de toekomst. Om de doelstellingen van de Europese Green Deal te behalen zal meer erkenning en ondersteuning nodig zijn voor biologische landbouw en haar wetenschappelijke onderbouwing.

Het ‘Organic Farm Knowledge’ platform zal de uitwisseling tussen onderzoekers, adviseurs en boeren blijven ondersteunen en zo bijdragen aan de toekomstige ontwikkeling van de biologische sector. Het doel is om kennis over bio landbouw, gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, te verspreiden doorheen Europa en om de implementatie van biologische teeltpraktijken te bevorderen.

Meer info?
Dr. Bram Moeskops, IFOAM Organics Europe
Mail: bram.moeskops(at)organicseurope.bio
www.organicseurope.bio

Vertaling van 'Recognising the benefits of organic farming'

Referenties

1. Aubert, et al. (2022): War in Ukraine and food security: what are the implications for Europe? | IDDRI
2. Aulakha, et al. (2021): A review of the influences of organic farming on soil quality, crop productivity and produce quality. Journal of plant nutrition 2022, ahead-of-print, 1-22. https://doi.org/10.1080/01904167.2022.2027976
3. Barreiro-Hurle, et al. (2021): Modelling environmental and climate ambition in the agricultural sector with the CAPRI model. Exploring the potential effects of selected Farm to Fork and Biodiversity strategies targets in the framework of the 2030 Climate targets and the post 2020 Common Agricultural Policy, EUR 30317 EN, Publications Office of the European Union, Luxembourg, 2021, ISBN 978-92-76-20889-1, doi:10.2760/98160, JRC121368
4. Chmelíková, et al. (2021): Nitrogen-use efficiency of organic and conventional arable and dairy farming systems in Germany. Nutr Cycl Agroecosyst, 119:337–354. https://doi.org/10.1007/s10705-021-10126-9(0123456789
5. European Commission: A European Green Deal. A European Green Deal | European Commission (europa.eu)
6. Krauss, et al. (2022): Reduced tillage in organic farming affects soil organic carbon stocks intemperate Europe.Soil & Tillage Research 216, 105262. https://doi.org/10.1016/j.still.2021.105262
7. Krauss, et al. (2020): Enhanced soil quality with reduced tillage and solid manures in organic farming – a synthesis of 15 years. Scientific Reports 10: 4403 | https://doi.org/10.1038/s41598-020-61320-8
8. Mueller, et al (2017): Strategies for feeding the world more sustainably with organic. Nature Communications, 8(1)
9. Rahmann, G. (2017): Organic Agriculture 3.0 is innovation with research. Organic Agriculture  7:169–197. DOI 10.1007/s13165-016-0171-5
10. Sanders J, Heß J (eds) (2019): Benefits of organic farming for the environment and society. 2nd revised and supplemented edition. Braunschweig: Johann Heinrich of the Thünen Institute, 398 p, Thünen Rep 65, DOI:10.3220/REP1576488624000 (in German, English summary included)
11. Schrama, M., et al. (2018): Crop yield gap and stability in organic and conventional farming systems. Agriculture, Ecosystems & Environment, 256, pp.123-130. DOI: 10.1016/j.agee.2017.12.023
12. Skinner, et al. (2019): The impact of long-term organic farming on soil-derived greenhouse gas emissions. Scientific Reports, 9:1702. https://doi.org/10.1038/s41598-018-38207-w
13. Stein-Bachinger, et al. (2020): To what extent does organic farming promote species richness and abundance in temperate climates? A review. Org. Agr. (2021) 11:1–12.
14. Wachendorf, M., Bürkert, A. & Graß, R. (2022): Organic farming, 2nd edition. Eugen Ulmer KG. https://doi.org/10.36198/9783838585796 (in German)

Meer info:

Hamadttu Abdel Farag El-Shafie (2022): Impacts of Organic Farming on Insects Abundance and Diversity. IntechOpen. DOI: 10.5772/intechopen.102035

ICROFS (2015): The Contribution of Organic Farming to Public Goods in Denmark. Buchs A/S. icrofs.dk/fileadmin/user_upload/Knowledge_synthesis_-_short_edition.pdf

IFOAM EU & FiBL (2016): Organic farming, climate change mitigation and beyond. ifoameu_advocacy_climate_change_report_2016.pdf (organicseurope.bio)

Mahmud, et al. (2021): Nitrogen Losses and Potential Mitigation Strategies for a Sustainable Agroecosystem. Sustainability 2021, 13, 2400. https://doi.org/10.3390/su13042400

Muller, et al. (2017): Strategies for feeding the world more sustainably with organic agriculture. Nat Commun 8, 1290.https://doi.org/10.1038/s41467-017-01410-w

Scialabba, N., & Müller-Lindenlauf, M. (2010): Organic agriculture and climate change. Renewable Agriculture and Food Systems, 25(2), 158-169. doi:10.1017/S1742170510000116

Skinner, et al. (2019): The impact of long-term organic farming on soil-derived greenhouse gas emissions. Scientific Reports, 9:1702. https://doi.org/10.1038/s41598-018-38207-w

TP Organics (2022): TP Organics Research Briefing - Scientific evidence on the contribution of organic farming to sustainable food security

Tuck, et al. (2014): Land-use intensity and the effects of organic farming on biodiversity: a hierarchical meta-analysis. J Appl Ecol, 51: 746-755. https://doi.org/10.1111/1365-2664.12219

Wang, et al. (2021): Factors That Influence Nitrous Oxide Emissions from Agricultural Soils as Well as Their Representation in Simulation Models: A Review. Agronomy 2021, 11(4), 770; https://doi.org/10.3390/agronomy11040770