Zit er toekomstmuziek in een kleinschalige Vlaamse sojaketen voor humane voeding? Na twee jaar participatief onderzoek kunnen we besluiten dat het antwoord ‘ja’ is. De essentie van het verhaal is: ‘Onder welke voorwaarden maken we het als ketenpartners onderling rendabel en mogelijk om soja te telen?’ Lees hier deel 1 van de driedelige artikelreeks over het project LoCoSoy.

LoCoSoy in een sojadop

In 2018 oogstte Simon Colembie in Kruisem de eerste biologische soja in Vlaanderen. Het relanceproject LoCoSoy gaf een impuls voor verdere ketenopbouw. In 2022 engageerde Simon zich met twee collega-bioboeren van BioGrano in een samenwerkingsverband met La vie est belle en Colruyt. De drie partijen kregen hiervoor ondersteuning van Inagro, ILVO, UCLouvain en Flanders’ FOOD en financiële steun van het Agentschap Landbouw & Zeevisserij.

De teelt, de (low)processing van de sojabonen op schaal van een kleine kmo en een faire prijs doorheen de keten waren de drie uitdagingen waarop parallel werd ingezet. Hier getuigen de landbouwers van BioGrano over hun ervaring met de biologische teelt van soja van zaai tot oogst. Per landbouwer werd gedetailleerd in kaart gebracht wat het kostenplaatje is om soja biologisch te telen in Vlaanderen.

Maak kennis met de familiale landbouwers van BioGrano

In het voorjaar van 2020 werd BioGrano opgericht. Dit is een open samenwerking tussen vijf biologische akkerbouwers uit West- en Oost-Vlaanderen die biologische bakgranen, pseudogranen en peulvruchten telen. Ivan Pollet, Karel Dewaele en Simon Colembie engageerden zich om voor het project LoCoSoy aan de slag te gaan en biologische soja te telen.

Rendabiliteit van biologische soja

“De rendabiliteit van Vlaamse eiwitgewassen in het algemeen is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van alle ketenpartners” getuigt Lieven Delanote van Inagro. “Om van een rendabele teelt te spreken, dient er een evenwicht te zijn tussen kosten en risico’s enerzijds en inkomsten en subsidies anderzijds en moet de teelt een wezenlijke bijdrage leveren aan het arbeidsinkomen van de boer. Het is duidelijk dat de teelt op dit moment in Vlaanderen duurder is dan de prijs op de wereldmarkt of elders in Europa. Simon, Karel en Ivan hielden 2 seizoenen hun kosten en werkuren bij. Dit maakte het mogelijk om een realistische inschatting te maken van de gemiddelde teeltkost. Wisselende opbrengsten, wildschade, zaai- en oogstmoeilijkheden zijn enkele voorbeelden van risico’s verbonden aan de teelt. Elk jaar moest één perceel worden herzaaid.”

Lieven: “De teelt van sojabonen is in grote mate vergelijkbaar met de teelt van stamslabonen voor de industrie. Beide teelten moeten dus ook tot een vergelijkbaar saldo leiden. De kostprijs die we bekwamen voor sojabonen is uiteraard recht evenredig met de gerealiseerde opbrengst. Uitgaande van een opbrengst van 3 ton kwamen we op een reële kostprijs van 1,66 € / kg. De ecoregeling voor eiwitteelten, de biopremie en ecoregeling mechanische onkruidbestrijding zorgen voor een meer competitieve kostprijs die niettemin substantieel hoger ligt dan de marktprijs.” 

Rassenselectie

Ivan: “Voor LoCoSoy hebben we in overleg met Inagro, ILVO en La Vie est Belle drie verschillende rassen geselecteerd, namelijk Hermes, Artemis en Lenka. We kozen deze rassen omwille van 2 redenen. Eerst en vooral hebben ze allemaal een hoog eiwitgehalte. Ten tweede vallen de rassen onder de maturiteitsgroep MG000 (Artemis en Hermes) en MG00 (Lenka). Dat wil zeggen dat ze vroeg afrijpen.”

Simon: “Dit is van belang omdat soja een korte-dag plant is. Dit houdt in dat de bloei, zaadzetting en afrijping pas op gang komt als de daglengte kort genoeg wordt. Vroegrijpe rassen zijn daarom het meest geschikt voor onze breedtegraadligging. Zo kan de soja tussen eind september en begin oktober geoogst worden, vooraleer het te nat wordt.”

Uitzaai en onkruidbeheersing

Simon: “Soja is in staat om in symbiose met Rhizobiumbacteriën stikstof (N) uit de lucht te fixeren. Deze bacteriën huizen in wortelknobbeltjes op de wortels van de sojaplant en zijn in staat om atmosferisch stikstofgas (N2) te fixeren in ammonium, dat vervolgens door de plant kan opgenomen worden om o.a. eiwitten aan te maken. Dit maakt dat soja geen N-bemesting nodig heeft.”